15 Eylül 2018 Cumartesi

Ərəbcə yerinə türkcə: "kitab" yerinə "bitik"

Mahmud Qaşqarlının (d. 1029 – ö. 1105) "Divanü lüğat–it–türk/Türk dilinin sözlüyü" (1072–1074) əsərinə əsasən:

Ərəb dilində olan “(كتاب) kitab” sözünün türkcə qarşılğı “(پتك) bitik”dir
.[q.1]

Qeydlər:
1. Qaşqarlı Mahmudun sözlüyünə görə ərəb dilində olan "kitab" sözünün qarşılığı "(پتك) pitik"dir.[3][5] Həmçinin qeyd edək ki, Ramiz Əskərin hazırladığı Bakı nəşrində bu sözün ərəb qrafikası ilə yazılışında yalnışlığa yol verilib.[1] Sözlüyün əlyazmasında "pitik" sözünün ərəb yazısı ilə verilişindən sona təkcə bir ərəb sözü izah/qarşılıq kimi verilmişdir: "kitab". Əlyazmada "pitik" yazılmasına rəğmən, bu sözlük bu sözün xatırlandığı yeganə mənbə deyil və digər türkcə mətnli kitablar və ya kitabələrdə sözün "bitik/bitig" kimi yazılması nəzərə alınmış, Qaşqarlının sözlüyünün göstərdiyimiz nəşrlərində və ya ondan qaynaq kimi istifadə ilə hazırlanmış sözlüklərdə sözün transliterasiyası zamanı ya "bitik" ya da "bitig" yazılmışdır.[1][2][3][4][5][6][7]
İstinadlar: 
[1] Mahmud Kaşğari. Divanü lüğat–it–türk. Dörd cilddə. I cild. Tərcümə edən və nəşrə hazırlayan: Ramiz Əskər. Elmi redaktor: Tofiq Hacıyev. Bakı: "Ozan" nəşriyyatı, 2006, s. 385. ISBN 9952-426-00-x
[2] Kâşgarlı Mahmûd. Divânu Lügâti't-Türk. Birinci Basım. Çeviri, Uyarlama, Düzenleme: Seçkin Erdi, Serap Tuğba Yurteser; Kabalcı Yayınevi: 247; Şark Klassikleri Dizisi: 3. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2005, s. 190. ISBN 9759970139
[3] Махмуд ал–Кашгари. Диван Лугат ат–Турк. Перевод, предисловие и комментарии З.–А. М. Ауэзова. Индексы составлены Р. Эрмерсом. Алма–Ата: Дайк–Пресс, 2005, стр. 364. ISBN 9965699747
[4] Maḥmūd Al–Kāšгarī. Compendium of the Turkic dialects (Dīwān Luɣāt at–Turk). Part III. Edited and Translated with Introduction and Indices by Robert Dankoff in collaboration with James Kelly. Sources of Oriental Languages and Literatures, 7; Turkish Sources VII. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Office of the University Publisher, 1985, p. 74.
[5] Divanü Lûgati't–Türk Tercümesi. 1. Cilt. Çeviren: Besim Atalay. Türk Dili Kurumu Yayınları: 521. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1985, s. 384.
[6] An Etymological Dictionary of Pre–Thirteenth–Century Turkish. Author: Sir Gerard Clauson. Oxford: Clarendon Press, 1972, p. 303. ISBN 0198641125
[7] Древнетюркский словарь. Редакторы: В. М. Наделяев, Д. М. Насилов, Э. Р. Тенишев и А. М. Щербак; Академия Наук СССР Институт Языкознания. Ленинград: Издательство «Наука» Ленинградское отделение, 1969, стр. 103
.