13 Ağustos 2018 Pazartesi

Yaqut əl–Həməvi: Bərşəliyyə — Arranda yer adıdır

1213–cü ildən başlamaqla 16 il müddətində şərq ölkələrinə səyahət etmiş, 1213–1220–ci illərdə həm də Təbriz, Marağa, Urmiya, Əhər, Mərənd, Vəravi, Xoy, Sərab, Ərdəbil, Uşnu və Miyana kimi Azərbaycan şəhərlərini gəzmiş Yaqut əl–Həməvi 1224–1228–ci illərdə qələmə aldığı Mucəm əl–buldan adlı coğrafi lüğətində yazır:

(ar. برشلیّه) Bərşəliyyə — Arranda yer adıdır, Persiya hökmdarlarının səlnamələrində adı çəkilir.
[q.1][q.2].

Qeydlər:
1. Fransızca[1] və rusca[3] tərcümələri də nəzərə alınaraq, sitat ərəbcə əslindən[2] Azərbaycan türkcəsinə tərcümə edildi.
2. Yaqut əl–Həməvi Dərbənddən şimalda yerləşən və Barsillərlə məskun vilayət olduğu digər ilkin mənbələrdən bilinən ərazini "Burcan əl–Xəzər (ar. برجان الخزر‎‎)"[4] adlandırıb. 
İstinadlar:
[1] Dictionnaire 1861, p. 94: "(برشلیّه) Berschelyeh. Localité de l'Erràn; il en est fait mention dans l'histoire des anciens rois de Perse."
[2] Jacut's 1866, seite ٥٦٦.
[3] Йакут-ал-Хамави. Му'джам ал-Булдан. (Сведения об Азербайджане). Хамдаллах Казвини. Нузхат-ал-кулуб. (Материалы по Азербайджану). Перевод с арабского (Му'джам ал-Булдан) З. М. Буниятова совместно с П. К. Жузе, перевод с английского (Нузхат-ал-кулуб) З. М. Буниятова совместно с И. П. Петрушевским; Комментарии и примечания З. М. Буниятова. Институт Истории АН СССР, Источники по истории Азербайджана. Баку: Издательство «Элм», 1983, стр. 27: «БАРШАЛИЙЯ — местность в Арране, о которой упоминается в летописях персидских царей.»
[4] Jacut's 1866, seite ٥۴٨..
Ədəbiyyat: 
Jacut's geographisches wörterbuch aus den handschriften zu Berlin, St. Petersburg und Paris auf kosten der Deutschen Morgenlandischen Gesellschaft herausgegeben von Ferdinand Wüstenfeld. Erster band. Leipzig: in Commission bei F. A. Brockhaus, 1866, 954 (12+٩۴٢) seiten.
Dictionnaire géographique, historique et littéraire de la Perse et des contrées adjacentes extrait du Mo'djem el-Bouldan de Yaqout et complété a l'aide de documents arabes et persans pour la plupart inédits, par C. Barbier de Meynard, ancien attaché à la légation de France en Perse, membre du Conseil de la Société asiatique. Paris: Imprime par autorisation de l'Empereur, a l'Imprimerie Imperiale, M DCCC LXI [1861].